សន្ធិសញ្ញាឧត្តុង, ចុះថ្ងៃទី១១ ខែសីហា ឆ្នាំ១៨៦៣ ដើម្បីកំណត់លក្ខខណ្ឌអាណាព្យាបាលបារាំងលើ ប្រទេសកម្ពុជា
បកប្រែ និងកែសម្រួលដោយ លោក ផល ពិសាល លោក ហ៊ន ពុទ្ធីវុធ
ព្រះចៅអធិរាជ និង ព្រះមហាក្សត្រខ្មែរ សម្ដេចព្រះមហាឧបរាជ សព្វព្រះរាជហឫទ័យចង់ធ្វើឲ្យប្រទេសកម្ពុជា ទទួលបាននូវសុខសន្តិភាព និងភាពរុងរឿង។ ដោយពិចារណាថា ផលប្រយោជន៍រួមរបស់ប្រទេសទាំងពីរ ដែលបច្ចុប្បន្នមានព្រំដែនជាប់គ្នា តម្រូវអោយរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាឯកភាព និងធ្វើតាមរដ្ឋាភិបាលបារាំង: ព្រះចៅអធិរាជបារាំង បានតែងតាំងលោកឧត្តមនាវីឯក De La Grandière (ដឺឡាក្រង់ឌីយ៊ែ) ជាទេសាអភិបាល និងជាអគ្គមេបញ្ជាការនៅកូសាំងស៊ីន ដើម្បីដោះស្រាយជាមួយព្រះមហាក្សត្រខ្មែរ តាមលក្ខខណ្ឌដែលព្រះចៅអធិរាជបារាំងយល់ព្រមផ្លាស់ប្តូរសិទ្ធិ នៃអធិបតេយ្យលើប្រទេសកម្ពុជាទៅជាអាណាព្យាបាល។
អាស្រ័យហេតុនេះ ព្រះមហាក្សត្រខ្មែរ និងទេសាភិបាលប្រចាំកូសាំងស៊ីន បានឯកភាពគ្នាលើលក្ខខណ្ឌ ដូចតទៅ ៖
LL. MM. l’Empereur des Français et, le Roi du Cambodge Maha Abbarach, désirant faire jouir le royaume du Cambodge des bien- faits de la civilisation, de la paix; considérant que l’intérêt commun des deux États, devenus aujourd’hui limitrophes, exige que le Gouvernement du Cambodge s’entende parfaitement et agisse toujours d’accord avec le Gouvernement français; S. M. l’Empereur des Français a nommé pour son représentant M. le contre-amiral de la Grandière, gouverneur et commandant en chef en Cochinchine, à l’effet de régler avec S. M. le Roi du Cambodge les conditions auxquelles S. M. l’Empereur des Français consent à transformer ses droits de suzeraineté sur le royaume du Cambodge en un protectorat;
En conséquence, S. M. le Roi du Cambodge et M. le Gouverneur de la Cochinchine sont convenus:
មាត្រា ១
ព្រះចៅអធិរាជបារាំង ប្រទានព្រះរាជកិច្ចការពារ ដល់ព្រះមហាក្សត្រខ្មែរ។
Article premier
S. M. l’Empereur des Français accorde sa protection à S. M. le Roi du Cambodge.
មាត្រា ២
ព្រះចៅអធិរាជបារាំង នឹងតែងតាំងជនជាតិបារាំង ១ រូប ថ្វាយក្បែរព្រះមហាក្សត្រខ្មែរ ដែលនឹងទទួលខុសត្រូវ ក្រោមអំណាចសមត្ថកិច្ចរបស់ទេសាភិបាលកូសាំងស៊ីន ដើម្បីឃ្លាំមើលការអនុវត្តយ៉ាងតឹងរ៉ឹងនៃលិខិតអាណាព្យាបាលនាពេលបច្ចុប្បន្ន។
ព្រះមហាក្សត្រខ្មែរ អាចតែងតាំងជនជាតិខ្មែរ១ រូប នៅទីក្រុងសៃហ្គន ដើម្បីទំនាក់ទំនងដោយផ្ទាល់ជាមួយទេសាភិបាលកូសាំងស៊ីន ។
Article 2
S. M. l’Empereur des Français nommera un résident français auprès de S. M. le Roi du Cambodge, qui sera chargé, sous la haute autorité du Gouverneur de la Cochinchine, de veiller à la stricte exécution des présentes lettres de protectorat.
S. M. le Roi du Cambodge pourra nommer un résident cambodgien à Saigon pour communiquer directement avec le Gouverneur de la Cochinchine
មាត្រា ៣
ជនជាតិបារាំង នឹងមានឋានន្តរស័ក្តិជាមន្ត្រីជាន់ខ្ពស់ ព្រមទាំងទទួលស្គាល់យ៉ាងពេញលេញ នូវកិត្តិនាម និង សេចក្តីថ្លៃថ្នូរនេះទូទាំងប្រទេសកម្ពុជា។
Article 3
Le résident français aura, au Cambodge, le rang de grand mandarin, et il lui sera rendu dans tout le royaume les honneurs dus à cette dignité.
មាត្រា ៤
គ្មានស្ថានកុងស៊ុលនៃប្រជាជាតិណាមួយក្រៅពីប្រទេសបារាំង អាចស្នាក់កន្លែងណា ឬ តំបន់ណាក្នុងអាណាចក្រព្រះមហាក្សត្រខ្មែរបានឡើយ ប្រសិនបើទេសាភិបាល កូសាំងស៊ីន មិនបានទទួលការជូនដំណឹង និងការស្នើសុំការយោគយល់អំពីបញ្ហានេះជាមួយរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា។
Article 4
Aucun consul d’une autre nation que la France ne pourra résider auprès de S. M. le Roi du Cambodge ou dans aucun lieu de ses États, sans que le Gouverneur de la Cochinchine en ait été informé et se soit entendu à cet égard avec le Gouvernement cambodgien.
មាត្រា ៥
ប្រជាជនបារាំងនឹង ទទួលបាននៅក្នុងវិសាលភាពនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា នូវសិទ្ធសេរីភាពពេញលេញ សម្រាប់បុគ្គលខ្លួនផ្ទាល់ ព្រមទាំងទ្រព្យសម្បត្តិរបស់ខ្លួន។ ពួកគេនឹងអាចផ្លាស់ទី កាន់កាប់ និងស្នាក់អាស្រ័យបានដោយសេរីនៅគ្រប់ខេត្ត និងតំបន់នៅក្នុងព្រះរាជាណាចក្រនេះ នៅពេលពួកគេបានជូនដំណឹងដល់មន្ត្រីជាន់ខ្ពស់ខ្មែរដែលនឹងចេញលិខិតអនុញ្ញាតឱ្យពួកគេ។
Article 5
Les sujets français jouiront, dans toute l’étendue du royaume du Cambodge, d’une pleine et entière liberté pour leurs personnes et leurs propriétés. Ils pourront circuler, posséder et s’établir librement dans toutes les provinces et dépendances de ce royaume, lorsqu’ils en auront informé un grand mandarin cambodgien, qui leur délivrera un permis.
មាត្រា ៦
ប្រជាជនខ្មែរ នឹងទទួលបាននៅក្នុងវិសាលភាពនៃចក្រភពបារាំង នូវសិទ្ធសេរីភាពពេញលេញ សម្រាប់ខ្លួនផ្ទាល់ ព្រមទាំងមានសិទ្ធិជាម្ចាស់កម្មសិទ្ធិលើទ្រព្យសម្បត្តិរបស់ខ្លួន ។ ពួកគេនឹងអាចផ្លាស់ទី កាន់កាប់ និងស្នាក់អាស្រ័យបានដោយសេរីនៅគ្រប់ខេត្ត និងតំបន់នៅក្នុងចក្រភពនេះ នៅពេលពួកគេបានជូនដំណឹងដល់មន្ត្រីបារាំងមានសមត្ថកិច្ច ដែលនឹងចេញលិខិតអនុញ្ញាតឱ្យពួកគេ។
Article 6
Les sujets cambodgiens jouiront, dans toute l’étendue de l’empire français, d’une pleine et entière liberté pour leurs personnes et leurs propriétés. Ils pourront circuler, posséder et s’établir librement dans toutes les provinces et dépendances de cet empire, lorsqu’ils en auront informé un officier français compétent, qui leur délivrera un permis.
មាត្រា ៧
នៅពេលប្រជាជនបារាំងដែលរស់នៅ ឬធ្វើដំណើរឆ្លងកាត់ប្រទេសកម្ពុជា មានកម្មវត្ថុបណ្តឹង ឬ ការទាមទារប្រឆាំងជនជាតិខ្មែរ, ប្រជាជនបារាំងរូបនោះ ត្រូវតែបង្ហាញពីភាពទុក្ខព្រួយរបស់ខ្លួន ទៅកាន់រ៉េសីដង់បារាំង ដែលបន្ទាប់ពីពិនិត្យសំណុំរឿង ត្រូវព្យាយាមផ្សះផ្សារ និងសម្រុះសម្រួល។ ដូចគ្នាដែរ នៅពេលដែលប្រជាជនខ្មែរ ប្តឹងជនជាតិបារាំង, រ៉េសីដង់បារាំង ត្រូវតែស្តាប់ការទាមទារជាមួយនឹងការយកចិត្តទុកដាក់ រួចត្រូវស្វែងរកដំណោះស្រាយតាមរយៈការផ្សះផ្សារ និងសម្រុះសម្រួល ។ ដូចគ្នាដែរ នៅពេលដែលជនជាតិខ្មែរ ត្រូវត្អូញត្អែរអំពីជនជាតិបារាំង ប្រជាជនបារាំងត្រូវទទួលពាក្យបណ្តឹងរបស់គាត់ រួចត្រូវស្វែងរកដំណោះស្រាយប្រកបដោយសមធម៌។ ប៉ុន្តែក្នុងករណីណាក៏ដោយ ប្រសិនបើវិវាទនេះមិនអាចរកដំណោះស្រាយបាន ជនជាតិបារាំងរូបនេះនឹងស្នើសុំជំនួយពីមន្ត្រីខ្មែរដែលមានសមត្ថកិច្ច ហើយអ្នកទាំងពីរនឹងសម្រេចដោយសមភាព បន្ទាប់ពីបានដោះស្រាយរួមគ្នាលើវិវាទនេះ។ ប្រជាជនបារាំងបធិសេធគ្រប់ទម្រង់ក្នុងការធ្វើអន្តរាគមន៍ជម្លោះ ជាមួយប្រជាជនខ្មែរ។ មួយវិញទៀត, ចំពោះការលំបាកទាំងអស់ដែលអាចកើតឡើងរវាងពួកគេ ពលរដ្ឋបារាំងអាចប្រើប្រាស់យុត្តាធិការប្រទេសបារាំង ដោយមិនអាចការជ្រៀតជ្រែកពីអាជ្ញាធរខ្មែរតាមមធ្យោបាយណាមួយឡើយ ដូចគ្នាទៅនឹងវិវាទរវាងជនជាតិបារាំង និងអឺរ៉ុប ក៏ត្រូវវិនិច្ឆ័យដោយបារាំងដែរ។ ឧក្រិដ្ឋកម្មដែលប្រព្រឹត្តដោយជនជាតិបារាំងក្នុងព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជានឹងត្រូវបានវិនិច្ឆ័យនៅទីក្រុងសៃហ្គនដោយតុលាការយុត្តិធម៌។ ក្នុងករណីនេះ រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជានឹងផ្តល់គ្រប់មធ្យោបាយដល់ពលរដ្ឋបារាំងដើម្បីចាប់ជនល្មើសនោះ រួចប្រគល់ឲ្យទេសាអភិបាលកូសាំងស៊ីន ហើយក្នុងករណីអវត្តមានពលរដ្ឋបារាំងនេះ មេបញ្ជាការកងកម្លាំងបារាំងនឹងដើរតួជំនួសគាត់ដើម្បីទាមទារយុត្តិធម៌។
Article 7
Lorsqu’un Français, établi ou de passage dans le royaume du Cambodge, aura quelque sujet de plainte ou quelques réclamations à formuler contre un Cambodgien, il devra d’abord exposer ses griefs au résident français qui, après avoir examiné l’affaire, s’efforcera de l’arrangera l’amiable. De même quand un Cambodgien aura à se plaindre d’un Français, le résident écoutera sa réclamation avec intérêt et cherchera à ménager un arrangement amiable. Mais, dans l’un et l’autre cas, si la chose était impossible, le résident français requerrait l’assistance d’un fonctionnaire cambodgien compétent, et tous deux, après avoir examiné conjointement l’affaire, statueront suivant l’équité. Le résident français s’abstiendra de toute intervention dans les contestations des sujets cambodgiens entre eux ; de leur côté, les Français dépendront, pour toutes les difficultés qui pourraient s’élever entre eux, de la juridiction française, et l’autorité cambodgienne n’aura à s’en mêler en aucune manière, non plus que des différends qui surviendraient entre Français et Européens, qui seront jugés par le résident français. Les crimes commis par des sujets français dans le royaume cambodgien seront connus et jugés à Saigon par les cours de justice compétentes. Dans ce cas, le Gouvernement cambodgien donnera toute facilité au résident français pour saisir le coupable et le livrer au Gouverneur de la Cochinchine. En cas d’absence du résident français, le commandant des forces françaises le remplacera pour exercer la justice.
មាត្រា៨
ប្រជាពលរដ្ឋបារាំងទាំងអស់ដែលមានបំណងចង់តាំងទីលំនៅក្នុងព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា ត្រូវចុះឈ្មោះជាមួយអធិការបតីនៃលំនៅឋានបារាំង (la chancellerie de la résidence française) ព្រមទាំងជូនដំណឹងដល់រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា។
Article 8
Tous les Français qui voudront s’établir dans le royaume du Cambodge devront se faire inscrire à la chancellerie de la résidence française, et le résident en avisera le Gouvernement cambodgien.
មាត្រា ៩
ប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរទាំងអស់ដែលមានបំណងចង់តាំងលំនៅឋានការកាន់កាប់របស់ព្រះចៅអធិរាជបារាំង ត្រូវចុះឈ្មោះជាមួយប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរនៅទីក្រុងសៃហ្គន ដែលនឹងជូនដំណឹង។
Article 9
Tous les Cambodgiens qui voudront s’établir dans les possessions de S. M. l’Empereur des Français devront se faire inscrire auprès du résident cambodgien à Saigon, qui en informera le Gouverneur de la Cochinchine.
មាត្រា ១០
ទំនិញដែលនាំចូល ឬនាំចេញដោយកប៉ាល់ បារាំងនៅកម្ពុជា នឹងត្រូវបានអនុញ្ញាតដោយមិនគិតពន្ធគ្រប់ច្រកចូលកំពង់ផែទាំងអស់នៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា នៅទទួលបានលិខិតអនុញ្ញាតពីរដ្ឋាភិបាលនៃទីក្រុងសៃហ្គន លើកលែងតែអាភៀន ដែលប្រឈមមុខនឹងច្បាប់។
Article 10
Les marchandises importées ou exportées par navires français dans le Cambodge, lorsque leurs propriétaires seront munis d’un permis du Gouvernement de Saigon, seront admises en franchise de tous droits dans tous les ports du royaume du Cambodge, excepté l’opium, qui sera soumis aux droits.
មាត្រា ១១
នាវាដែលផ្ទុកទំនិញកម្ពុជា ដែលបានបង់ពន្ធក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ប្រសិនបើទទួលបានការអនុញ្ញាតពីរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាដែលគាំទ្រដោយបារាំង នឹងត្រូវអនុញ្ញាតឲ្យប្រើប្រាស់ដោយមិនគិតពន្ធគ្រប់ច្រកចូលទាំងអស់នៃកំពង់ផែ កូសាំងស៊ី។
Article 11
Les navires chargés de marchandises cambodgiennes qui auront acquitté les droits au Cambodge, s’ils sont munis d’un permis du Gouvernement cambodgien visé par le résident français, seront admis en franchise de tous droits dans tous les ports ouverts de la Cochinchine.
មាត្រា១២
ជនជាតិបារាំងដែលធ្វើដំណើរក្នុងនាមជា Naturalistes ដូចជា អ្នកភូមិសាស្ត្រ ត្រូវជូនដំណឹងអំពីបេសកកម្មរបស់ខ្លួនដល់រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា ហើយពួកគេនឹងទទួលបានការយកចិត្តទុកដាក់ ព្រមទាំងថែទាំដើម្បីជួយឲ្យសម្រេចបេសកកម្ម និងជួយសម្រួលដល់ការធ្វើដំណើរក្នុងផ្នែកខាងក្នុងនៃប្រទេស។
Article 12
Les Français voyageant en qualité de savants, tels que naturalistes, géographes, etc., donneront avis de leur mission au Gouvernement cambodgien, et ils en recevront tous les soins et bons offices de nature à les aider dans l’accomplissement de leur mission et à leur faciliter les voyages de l’intérieur du pays.
មាត្រា ១៣
ក្នុងករណីដែលកប៉ាល់បារាំងត្រូវបាន វាយលុក ឬ ប្លន់ដោយចោរសមុទ្រ នៅក្នុងដែនសមត្ថកិច្ចរបស់ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា, អាជ្ញាធរមូលដ្ឋាន ដែលនៅជិតបំផុត ត្រូវចាត់វិធានការ ផ្តន្ទាទោសជនល្មើសយ៉ាងសកម្ម និងម៉ត់ចត់បំផុត ដើម្បីចាប់ខ្លួនយកមកផ្តន្ទាទោសតាមច្បាប់។ ទំនិញដែលត្រូវបានដកចេញ ទោះនៅកន្លែងណា និងក្នុងស្ថានភាពបែបណាក៏ដោយ នឹងត្រូវប្រគល់ជូនម្ចាស់របស់ពួកគេវិញ ឬក្នុងករណីដែលគ្មានវត្តមានរបស់ពួកគេ ។ ប្រសិនបើរកមិនឃើញពិរុទ្ធជន ឬវត្ថុដែលលួចបានទាំងអស់នោះ មន្ត្រីកម្ពុជានឹងមិនអាចទទួលខុសត្រូវផ្នែកហិរញ្ញវត្ថុបានទេ ប្រសិនបើបានបង្ហាញពីការខិតខំប្រឹងប្រែងដើម្បីអន្តរាគមន៍ ។ ប្រការនេះអនុវត្តដូចគ្នាចំពោះ បទល្មើសលួច ឬ actes de pillage ចំពោះទ្រព្យសម្បត្តិប្រជាជនបារាំង នៅប្រទេសកម្ពុជា។ អាជ្ញាធរកម្ពុជានឹងមិនទទួលខុសត្រូវផ្នែកហិរញ្ញវត្ថុ លើទ្រព្យសម្បត្តិទាំងអស់នោះបានទេ ប្រសិនបើបង្ហាញថាខ្លួនបានប្រឹងប្រែងចាប់ពិរុទ្ធជន និងយកមកវិញនូវវត្ថុដែលលួចបានទាំងអស់ហើយ ។
Article 13
Dans le cas où des navires français seraient attaqués ou pillés par des pirates dans des parages dépendant du royaume du Cambodge, l’autorité locale du lieu le plus rapproché, dès qu’elle aura connaissance du fait, en poursuivra activement les auteurs et ne négligera rien pour qu’ils soient arrêtés et punis conformément aux lois. Les marchandises enlevées, en quelque lieu et en quelque état qu’elles se trouvent, seront remises à leurs propriétaires ou, en leur absence, entre les mains d’une autorité française qui se chargera de les restituer. Si l’on ne pouvait s’emparer coupables ni recouvrer la totalité des objets volés, les fonctionnaires cambodgiens, après avoir prouvé qu’ils ont fait tous leurs efforts pour arriver à ce but, ne sauraient être rendus pécuniairement responsables. Il en sera de même pour les actes de pillage ou de vol qui auraient été commis sur les propriétés des Français établis dans le royaume du Cambodge. L’autorité cambodgienne, après avoir prouvé qu’elle a fait tous ses efforts pour saisir les coupables et recouvrer la totalité des objets volés, ne saurait être rendue pécuniairement responsable.
មាត្រា ១៤
ក្នុងករណីដែលកប៉ាល់កម្ពុជាត្រូវបាន វាយលុក ឬ ប្លន់ដោយចោរសមុទ្រ នៅក្នុងដែនសមត្ថកិច្ចរបស់ប្រទេសបារាំង, អាជ្ញាធរមូលដ្ឋាន ដែលនៅជិតបំផុត ត្រូវចាត់វិធានការ ផ្តន្ទាទោសជនល្មើសយ៉ាងសកម្ម និងម៉ត់ចត់បំផុត ដើម្បីចាប់ខ្លួនយកមកផ្តន្ទាទោសតាមច្បាប់។ ទំនិញដែលត្រូវបានដកចេញ ទោះនៅកន្លែងណា និងក្នុងស្ថានភាពបែបណាក៏ដោយ នឹងត្រូវប្រគល់ជូនម្ចាស់របស់ពួកគេវិញ ឬក្នុងករណីដែលគ្មានវត្តមានរបស់ពួកគេ។ ប្រសិនបើរកមិនឃើញពិរុទ្ធជន ឬវត្ថុដែលលួចបានទាំងអស់នោះ មន្ត្រីបារាំងនឹងមិនអាចទទួលខុសត្រូវផ្នែកហិរញ្ញវត្ថុបានទេ ប្រសិនបើបានបង្ហាញពីការខិតខំប្រឹងប្រែងដើម្បីអន្តរាគមន៍ ។ ប្រការនេះអនុវត្តដូចគ្នាចំពោះ បទល្មើសលួច ឬ actes de pillage ចំពោះទ្រព្យសម្បត្តិប្រជាជនខ្មែរ នៅប្រទេសបារាំង។ អាជ្ញាធរបារាំងនឹងមិនទទួលខុសត្រូវផ្នែកហិរញ្ញវត្ថុ លើទ្រព្យសម្បត្តិទាំងអស់នោះបានទេ ប្រសិនបើបង្ហាញថាខ្លួនបានប្រឹងប្រែងចាប់ពិរុទ្ធជន និងយកមកវិញនូវវត្ថុដែលលួចបានទាំងអស់ហើយ ។
Article 14
Dans le cas où les navires cambodgiens seraient attaqués ou pillés par des pirates dans les parages dépendant de l’empire français, l’autorité locale du lieu le plus rapproché, dès qu’elle aura connaissance du fait, en poursuivra activement les ailleurs et ne négligera rien pour qu’ils soient arrêtés et punis conformément, aux lois. Les marchandises enlevées, en quelque lieu et en quelque état qu’elles se trouvent, seront remises à leurs propriétaires ou, en leur absence, entre les mains de l’autorité cambodgienne, qui se chargera de les restituer. Si l’on ne pouvait s’emparer des coupables ni recouvrer la totalité des objets volés, les fonctionnaires français, après avoir prouvé qu’ils ont fait tous leurs efforts pour arriver à ce but, ne sauraient être rendus responsables. Il en sera de même pour tous actes de pillage et de vol qui auraient été commis sur des propriétés de Cambodgiens habitant sur le territoire français. L’autorité française, après avoir prouvé qu’elle a fait tous ses efforts pour saisir les coupables et recouvrer la totalité des objets volés, ne saurait être rendue pécuniairement responsable.
មាត្រា ១៥
បេសកជនសាសនាកាតូលិកមានសិទ្ធិ ក្នុងការបង្រៀន និងទេសនាផ្សព្វផ្យាយធម៌។ បេសកជនសាសនាកាតូលិក អាចកសាងព្រះវិហារ សាលារៀន មន្ទីពេទ្យ សន្និបាត និងអគារផ្សេងៗ នៅក្នុងព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា តាមការអនុញ្ញាតពី រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា។
Article 15
Les missionnaires catholiques auront le droit de prêcher et d’enseigner. Ils pourront, avec l’autorisation du Gouvernement cambodgien, construire des églises, des séminaires, des écoles, des hôpitaux, des couvents et autres édifices pieux sur tous les points du royaume du Cambodge.
មាត្រា ១៦
ព្រះចៅអធិរាជបារាំងទទួលស្គាល់នូវ ព្រះរាជបូជនីយកិច្ចរបស់ព្រះមហាក្សត្រខ្មែរ សម្តេចព្រះនរោត្តម បូរិរក្ស ព្រះមហាឧបរាជ ក្នុងការរក្សានូវសណ្តាប់ធ្នាប់ ដើម្បីការពារពីការប្រឆាំងនឹងការវាយប្រហារខាងក្រៅណាមួយ, ដើម្បីជួយក្នុងការប្រមូលថ្លៃពាណិជ្ជកម្ម និងដើម្បីផ្តល់នូវភាពងាយស្រួលក្នុងការទំនាក់ទំនងរវាងប្រទេសកម្ពុជា នៅលើផ្ទៃសមុទ្រ។
Article 16
S. M. l’Empereur des Français, reconnaissant la souveraineté du Roi du Cambodge Som Dac Pra Norodom Boreraksa Pra Maha Abbarach, s’engage à maintenir dans ses États l’ordre et la tranquillité, à le protéger contre toute attaque extérieure, à l’aider dans la perception des droits de commerce et à lui donner toute facilité pour établir une communication entre le Cambodge et la mer.
មាត្រា ១៧
ដើម្បីសម្រួលដល់ការអនុវត្តមាត្រាមុន ទេសាភិបាលប្រចាំកូសាំងស៊ីន ចង់ទាមទារតំបន់ជ្រោយចង្វារ ឬ Quatre-Bras ដើម្បីសាងសង់ឃ្លាំងធ្យូងថ្ម និងឃ្លាំងផ្គត់ផ្គង់កប៉ាល់បារាំង, ព្រះមហាក្សត្រនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជាយល់ស្របប្រគល់ដីនេះ នៅផ្នែកខាងលើនៃផ្នែកដែលបានបម្រុងទុក ដែលដីដែលយល់ព្រមត្រូវមានដប់ប្រាំសំឡេង ឬប្រាំរយម៉ែត្រប្រហែលនៅលើច្រាំងពីរ។ ប្រសិនបើនៅលើដីនេះមានវត្ត ឬកន្លែងបូជាក៏គួរគោរព។
ប្រសិនបើស្ថាប័នផ្សេងទៀតមានភាពចាំបាច់សម្រាប់តម្រូវការរបស់ស្ថានីយ៍បារាំង ព្រះមហាក្សត្រនឹង ពិនិត្យសំណើដែលធ្វើឡើងដោយអភិបាលខេត្តកូសាំងស៊ីន ហើយនឹងផ្តល់វាតាមលក្ខខណ្ឌដូចគ្នានឹងសម្បទានពីមុនដែរ។
Article 17
Pour faciliter l’exécution des articles précédents, le Gouverneur de la Cochinchine désirant obtenir un terrain à l’en droit nommé Chreuy Chang Va, ou les Quatre-Bras, pour y construire un dépôt de charbon cl des magasins d’approvisionnement pour les navires français, S. M. le Roi du Cambodge consent à donner ce terrain en amont de la partie réservée à l’extrême pointe, pour construire un fort, le terrain concédé devant avoir quinze sons ou cinq cents mètres environ sur les deux rives. Si, sur ce terrain, se trouvait une pagode ou lieu consacré, on le respecterait.
Si d’autres établissements devenaient nécessaires pour les besoins de la station française, le Roi examinerait la demande que lui en ferait le Gouverneur de la Cochinchine, et l’accorderait aux mêmes conditions que la concession précédente
មាត្រា ១៨
ដោយទទួលស្គាល់នូវការការពារដែលផ្តល់ដោយព្រះចៅអធិរាជបារាំង ព្រះមហាក្សត្រនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា បានផ្តល់សិទ្ធិដល់ប្រទេសបារាំងក្នុងការជ្រើសរើស, កាន់កាប់, ប្រើប្រាស់ព្រៃឈើ ព្រះរាជាណាចក្រខ្មែរ នូវឈើដែលសមរម្យសម្រាប់ការសាងសង់នាវាកងទ័ពជើងទឹក។ ភ្នាក់ងារបារាំងដែលទទួលបន្ទុកលើការប្រើប្រាស់នេះ នឹងត្រូវផ្តល់សេចក្តីជូនដំណឹងដល់មន្រ្តីជាន់ខ្ពស់កម្ពុជា ដែលជាអ្នកចេញ លិខិតអនុញ្ញាត។ ទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ ការចំណាយលើប្រតិបត្តិការប្រើប្រាស់នៅតែជាបន្ទុករបស់រដ្ឋាភិបាលបារាំង។
ជនជាតិបារាំងដែលនឹងធ្វើពាណិជ្ជកម្មក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ត្រូវពិភាក្សាគ្នាអំពីតម្លៃទិញជាមួយអ្នកលក់។
Article 18
En reconnaissance de la protection que lui accorde S.M l’Empereur des Français, S.M. le Roi du Cambodge concède à la France le droit de choisir, abattre, débiter, exploiter dans les forêts de son royaume les bois propres aux constructions de vaisseaux de la marine impériale. Les agents français chargés de cette exploitation devront en donner avis au grand mandarin Cambodge, qui leur délivrera les lettres et autorisation nécessaires. Toutefois, les frais d’exploitation restent à la charge du Gouvernement français.
Les Français qui commerceront au Cambodge devront débattre à l’amiable les prix d’achat avec les vendeurs.
មាត្រា១៩
កិច្ចព្រមព្រៀងនេះនឹងមានសុពលភាព ហើយអាចចូលជាធរមានបានលុះត្រាតែបាន ទទួលសច្ចាប័នដោយ ព្រះចៅអធិរាជបារាំង។
សម្តេចព្រះនរោត្ដម ព្រហ្មបូរិរក្ស ព្រះមហាឧបរាជ ព្រះមហាក្សត្រ នៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា, ក្នុងនាមជាសាក្សី និងជាអ្នកអំណាចពេញលេញ, ព្រមទាំងអភិបាល និងអគ្គមេបញ្ជាការនៃកូសាំងស៊ីន ដែលបានចាត់តាំងដូចបានរៀបរាប់ខាងលើ បានចុះហត្ថលេខាលើអនុសញ្ញាបច្ចុប្បន្ន និងបានប្រថាប់ត្រាជាត្រីភាគី ។
ព្រះបរមរាជវាំង, ថ្ងៃទី១១ ខែសីហា ១៨៦៣ ត្រូវនឹងថ្ងៃទី២៧ ខែអាសាឍ ឆ្នាំកុរ ១២២៥
(ត្រារបស់ព្រះមហាក្សត្រ)
DE LA GRANDIERE,
អគ្គមេបញ្ជាការ កូសាំងស៊ីន
La présente convention ne sera valable et ne pourra être en vigueur qu’après avoir été ratifiée par S.M. l’Empereur des Français.
En foi de quoi S. M. Som Dac Pra Norodom Prom Boreraksa Pra Maha Abbarach, roi du Cambodge, et le Plénipotentiaire, gouverneur et commandant ne chef en Cochinchine, sus-désigné, ont signé la présente convention en triplicata et y ont apposé leurs sceaux.
Palais de Oudon, le onze août mil huit cent soixante-trois, correspondant au 27 de la lune Assah de l’année Cor mille deux cent vingt-cinq.
(Cachet du roi.)
DE LA GRANDIÈRE,
Commandant en chef en Cochinchine
សូមទាញយកជា PDF នៅទីនេះ
សូមមើល ព្រឹត្តិបត្ររដ្ឋបាលកម្ពុជាគ្រប់លេខផ្សេងទៀត នៅទីនេះ
សូមបញ្ជាក់ថាការបកប្រែសន្ធិសញ្ញាឆ្នាំ១៨៦៣ ក្រៅផ្លូវការនេះជាការសំយោគអត្ថន័យ និងផ្អែកលើការស្រាវជ្រាវបន្ថែមរបស់អ្នកបកប្រែផ្ទាល់។ យើងខ្ញុំស្វាគមន៍ជានិច្ចដើម្បីទទួលនូវរាល់នូវមតិកែលំអដើម្បីស្ថាបនា ឬ ចូលរួមក្នុងការបកប្រែតាមរយៈអ៊ីម៉ែល : [email protected]