Issue 3 Private Law

1.   When Cambodia took on its ASEAN chairmanship in January 2022, the Regional Comprehensive Economic Partnership Agreement (RCEP) has entered into force. By virtue of its size and the diversity of its membership, RCEP has become a fundamental building block for deepening trade liberalization in the Asia-Pacific. It marked a major leap forward for…

ប្រសិនបើមានអ្វីមួយ ដែលអាចសម្លាប់មនុស្សរាប់លាននាក់នៅប៉ុន្មានទស្សវត្សរ៍ទៀតនោះ វាទំនងជាវីរុសដែលអាចឆ្លងរាតត្បាតយ៉ាងឆាប់រហ័ស តែមិនមែនជាសង្គ្រាម ឬការប្រើប្រាស់អាវុធប្រល័យលោក​នោះទេ[1]។ នេះ ជាការលើកឡើងដោយលោក ប៊ីល ហ្គេត (Bill Gates) កាលពីឆ្នាំ២០១៥ នៅក្នុងកម្មវិធីវោហាស័ព្ទ TED។ ជាក់ស្តែង ការប្រមើលមើលរបស់ លោក ប៊ីល ហ្គេត កាលពី៧ឆ្នាំមុននេះ បាននិងកំពុងកើតមានយ៉ាងពិតប្រាកដមែននាពេលបច្ចុប្បន្ននេះ បើយោងតាមស្ថានការណ៍ចុងក្រោយនៃការឆ្លងរាតត្បាតនៃជំងឺរលាកផ្លូវដង្ហើមប្រភេទថ្មី ដែលមានបណ្តាលមកពី វីរុសកូវីដ១៩ (តទៅនេះហៅថាជំងឺកូវីដ ១៩)។ សព្វថ្ងៃ ពិភពលោកទាំងមូល បាន និងកំពុងព្យាយាមរិះរកមធ្យោបាយ​តាមរយៈវ៉ាក់សាំងបង្ការជំងឺកូវីដ ១៩[2] រួមជាមួយវិធានការនានាទាំងក្របខណ្ឌវេជ្ជសាស្ត្រ និងក្របខណ្ឌច្បាប់ដើម្បីប្រយុទ្ធប្រឆាំង និងទប់ស្កាត់ការរាតត្បាតនៃជំងឺនេះ ក៏ដូចជាជួយសង្គ្រោះមនុស្សជាតិទាំងមូលពីគ្រោះមហន្តរាយផ្នែកសុខភាពនេះ[3]។ ក្នុងន័យនេះ អង្គការសុខភាពពិភពលោកដែលជាអង្គការអន្តរជាតិក្នុងប្រព័ន្ធសហប្រជាជាតិទទួលបន្ទុកលើកកម្ពស់សុខភាពសាធារណៈពិភពលោក បាននិងកំពុងដើរតួនាទីយ៉ាងសកម្មក្នុងនាមជាអ្នកសម្របសម្រួល និងគ្រប់គ្រងស្ថានការណ៍អាសន្នផ្នែកសុខាភិបាល ព្រមទាំងរិះរកវិធានការស្របតាមច្បាប់អន្តរជាតិនានា ដើម្បីទប់ស្កាត់ការរាតត្បាតជាសាកលនៃជំងឺនេះ។ យ៉ាងណាមិញ អង្គការនេះ ត្រូវបានបណ្តាប្រទេសជាសមាជិកមួយចំនួន បាន​រិះគន់ពាក់ព័ន្ធនឹងប្រសិទ្ធភាពនៃការឆ្លើយតបទៅនឹងការគ្រប់គ្រងស្ថានភាពវឹកវរនេះ។ ឯកសារស្រាវជ្រាវមួយនេះ នឹងព្យាយាមផ្តល់ការបកស្រាយដោយត្រួសៗពីតួនាទីសំខាន់ៗរបស់អង្គសុខភាពពិភពលោក ក្នុងក្របខណ្ឌច្បាប់អន្តរជាតិស្តីពីជំងឺឆ្លងរាតត្បាតជាសាកល ដោយច្បិចយកឧទាហរណ៍មួយចំនួនស្ដីពីការគ្រប់គ្រងជំងឺឆ្លងរាតត្បាតនានា រួមបញ្ចូលផងដែរនូវជំងឺកូវីដ ១៩។ [1] សូមមើល,​ ប្រសាសន៍របស់លោក Bill…

អត្ថបទនេះពិនិត្យទៅលើជំហររបស់ចិន និងការអនុវត្តអនុសញ្ញាសហប្រជាជាតិស្តីពីនីតិសមុទ្រឆ្នាំ ១៩៨២ នៅសមុទ្រចិនខាងត្បូង។ តុលាការមជ្ឈត្តការឧបសម្ព័ន្ធ៧នៃអនុសញ្ញាសហប្រជាជាតិស្តីពីនីតិសមុទ្រ បានចេញមជ្ឈត្តវិនិច្ឆ័យក្នុងឆ្នាំ ២០១៦ ហើយការណ៍នេះបានទទួលបានការស្វាគមន៍ និងរិះគន់អំពីសំណាកអ្នកស្រាវជ្រាវអន្តរជាតិ។ដោយសារតែបញ្ហាសមុទ្រចិនមានសាវតារយូរលង់ និងប្រកបដោយភាពស្មុគស្មាញ នោះហេតុផលក្នុងការដោះស្រាយជម្លោះសមុទ្រចិនខាងត្បូង ក៏ទាមទារឱ្យអ្នកពាក់ព័ន្ធដោះស្រាយដោយប្រយ័ត្នប្រយែង មានតុល្យភាព និងភាពស្របច្បាប់។ ការស្វែងរក និងដោះស្រាយតាម​ក្របខណ្ឌ​ច្បាប់​ដែល​បាន​ឯកភាព​គ្នា​នោះនឹងធ្វើឱ្យ​ភាគី​ទាំងអស់​អាចសម្រួលបញ្ហា និងបន្តទំនាក់ទំនង​ប្រកប​ដោយ​មិត្តភាព និង​ផលប្រយោជន៍​ទៅវិញទៅមក។ ការដោះស្រាយការទាមទារដែនសមុទ្រចិនខាងត្បូងដែលមិនបត់បែន អាចនឹងបង្កភាពតានតឹង និងល្អក់កករជាង​ការប្រើប្រាស់នីតិវិធីចាប់បង្ខំផ្សេងទៀត។ភាគីទាំងអស់នៃជម្លោះចាំបាច់ត្រូវរក្សាគោលការណ៍ “សុច្ឆន្ទៈ” (good faith) គាំទ្រការដោះស្រាយជម្លោះដោយសន្តិវិធី និងការជំរុញឱ្យប្រើប្រាស់យន្តការឈ្នះៗ ដោយការថ្លឹងថ្លែងគ្រប់អង្គហេតុ និងគ្រប់អង្គច្បាប់ ដោយសមភាព។

ភាពរីកចម្រើននៃអរិយធម៌ខ្មែរដែលបានប្រែក្លាយជាមហានគរ និងអាណាចក្រមួយគួរតែមិនមែនជារឿងចៃដន្យនោះទេ។ ឃ្លាដែលសាធារណជនតែងប្រើ «ខ្មែរជាពូជអ្នកចម្បាំង» ប្រហែលជាមិនអាចបកស្រាយនូវភាពរុងរឿងនិងរីកចម្រើននៃអរិយធម៌ខ្មែរសម័យបុរាណបានទាំងស្រុងនោះទេ។ ដូចគ្នានេះដែរជោគជ័យនៃភាពថ្កុមថ្កើនប្រហែលជាមិនបានកើតចេញពីការនិម្មិត្តជប់នោះឡើយ។ ជាក់ស្តែង ដើម្បីអោយសង្គមមួយរីកចម្រើនទៅមុខ, សណ្តាប់ធ្នាប់ និង យុត្តិធម៌សង្គម បានរួមចំណែកជាផ្នែកមួយអោយប្រជាជនអាចសាមគ្គីគ្នាបាន សម្រាប់ប្រយោជន៍រួមជាជាងសួនតួនិយម។ ដូច្នេះនៅពីក្រោយជ័យជំនះនៃចម្បាំងរាំងជល់ នៃស្ថាបត្យកម្មដ៏មហិមា រួមមានប្រាសាទ ប្រព័ន្ធធារាសាស្ត្រ នានា អាចមួយចំណែកធំស្តែងចេញពីការគិតគូរវិភាគដិតដល់។ ការណ៍នេះទៀតសោតប្រហែលជាមិនអាចកាត់ផ្តាច់ចេញពីការសិក្សា រៀនសូត្រ ស្រាវជ្រាវនោះឡើយ។ ក្នុងបរិបទសម័យបុរាណ ក៏ប្រហែលជាមិនខុសគ្នានោះឡើយ បើពិនិត្យលើវិស័យយុត្តិធម៌តែមួយមុខ គឺមានឯកសារជាច្រើនដែលខ្មែរសម័យនោះត្រូវសិក្សារៀនសូត្រ។ ឯកសារទាំងនោះមានប្រភពមកពីប្រទេសឥណ្ឌាដែលមានដូចជា Manusmrti រឺ Mānava-dharmaśāstra (មនវធម៌សាស្រ្ត) Arthasastra (អត្តសាស្រ្ត), Dharamashastras (ធម៌សាស្រ្ត) និងឯកសារនានាផ្សេងទៀត។ ទោះជាយ៉ាងនេះក្តី ខ្មែរបុរាណមិនបានដកស្រង់នូវខ្លឹមសារបទដ្ឋានគតិយុត្តឥណ្ឌាទាំងស្រុងនោះទេ។ ផ្ទុយទៅវិញខ្មែរក៏មានច្បាប់ទំនៀមខ្លួនខ្លះផងដែរ។